ЖҰБАНОВТАР
мультимедиялық энциклопедия
19.12.1899 - 25.02.1938
Жорға немесе желден жүйрік тұлпардыалғашқы аяқ алысынан-ақ тануға болса, сол секілді Құдайберген Жұбановтың да біріншіқадамдары оның кім екенін, қоғам үшін маңызын білдіретін еді.
Мұхтар Әуезов
Құдайберген Қуанұлы Жұбанов - қазақтың тұңғыш филолог-ғалымы, қоғам және мемлекет қайраткерi, алғашқы қазақ Академиясын - КСРО ғылым Академиясының филиалын ұйымдастырушылардың бiрi, Қазақ тiл бiлiмiнің ғылыми негiзiн және Қазақстандық кәсiби ғылымның негiзiн қалаған.
Құдайберген Қуанұлы Жұбанов 1899 жылы 19 желтоқсанда Ақтөбе облысының Темiр-Орқаш болысына қарасты Ақжар деген жерде (қазiргi Мұғалжар ауданы) Ақтөбе облысы дүниеге келген.
Ленинградтағы Енукидзе атындағы Tipi Шығыс институтын 1928 жылы аяқтап, ал, 1929-1932 жылдары сол институттың аспирантурасында оқып, бiр жылдан кейiн сол жерден КСРО ғылым Академиясы жанындағы Тiл және ойлау Институтының аспирантурасына ауысады. 1932 жылы аспирантурадағы оқуын «Tүpкi тiлдерi» және «Жалпы тiлi бiлiмi» мамандықтары бойынша аяқтайды.
Өзiнің қысқа ғaнa өмiрiнде Құдайберген Қуанұлы Жұбанов парсы, араб, нeмic, түpiк, моңғол, грузин, чуваш, коми, орыс және көптеген түpкi тiлдерiн өте жақсы бiлген. Кейiнiрек ол қытай тiлiндегi ғылымның кiлттерi жасырылып, жапон тiлiне аударылған дерек кездерiн оқу үшін жапон тiлiн үйрене бастап, алдағы уақытта қытай тiлiн оқуға мақсат қояды, алайда бұл жоспарлары жүзеге аспай қалады.
Бала кезінен нағашы атасы Тағыберген Жамашұлымен бірге «Алаш» көшбасшыларының жиналысына қатысқан Құдайберген Жұбанов олардың идеяларын терең түсініп, кейінірек өзі де «Қазақ», «Алаш», «Көсем» газеттері мен «Қызғалдақ» журналына Шектi және Қараша бала деген бүркеншiк атпен мақалаларын жариялады. Ал сол кездегi жас қазақ зиялыларының жастар қолжазба журналы шығуының алғашқы бастамашысы болды. мәселен, Електе «Тез», содан кейiн Teмip қаласында «Ай» журналдарын басқарды.
Еңбек жолын Құдайберген Жұбанов 1918 жылы лауазымын болыстың Совдепiнің хатшысы бастап, одан кейiн бiрте-бiрте бiлiм және ғылым саласына ауысады.
Еңбек жолымен қатар Құдайберген Жұбанов ғылыми-зерттеу жұмыстарымен де айналыса жүріп, үлкен қызығyшылықпен тiлдердi үйренедi, сонымен бiрге психология, педагогика, логика мен рефлексология жөнiнде жазған еңбектерiн қызығып оқиды.
Аспирантураны аяқтап, 1932 жылдан бастап 1937 жылдың тұтқыңға алынған қараша айына дейiн Қазақ педагогикалық институтында профессор болады және ғылыми, педагогикалық, мемлекеттік және қоғами қызметтермен қатар Қазақ тiлi және әдебиетi кафедрасының меңгерушiсi қызметiн атқарады.
1933-1937 жылдар аралығында коллегия мүшесi, әдiстеме, бағдарлама және оқулықтар секторының меңгерушiсi, қазақ КСР Халық aғapту комиссариатының терағасы, сонымен бiрге Қазақ КСР мемлекеттiк терминологиялық комиссиясының төрағасы және «Мемтерминком Бюллетенiнің» бас редакторы қызметтерін атқарған.
1936-1937 жылдары лингвистикалық сектордың меңгерушiсi, Ғылыми Кеңестiң мүшесi, КСРО Ғылым Академиясының Қазақ филиалы Президиумының мүшесi, сонымен бiрге «Қазақ тiлiнің Академиялық сөздiгiнің» бас редакторы болады.
1935 жылдан бастап 1937 жылға дейiн Қазақстан ұлттық мәдениет институтындағы Ғылыми Кеңес мүшесi және Жаңа әлiпби (латынша) бойынша Жалпыкеңестiк Орталық Комитеттiң мүшесi болады.
1935 жылы Қазақстан Орталық атқару комитетiнің мүшелiriне сайланып, ХVI Кеңестердiң Жалпы-Ресейлiк съезiне делегат болады, "Қазақстанның 15 Жылдығы" атты құpмeтті белгiмен наградталады.
1937 жылдың 19 қарашасында «халық жауы» деген жаламен тұтқындалып, 1938 жылдың 25 ақпанында - Қазақстанның белгiлi мемлекеттiк және қоғам қайраткерлерiн жаппай атудың ең бiрiншi күнi-ақ атылған.
1957 жылдың Қазанының 3 күнi еш қылмысы болмағандықтан ақталған.
Құдайберген Жұбановтың ғылыми қызығyшылығы мен мұpacы және оның еңбектерi бойынша жарияланымдар
Қ.Қ.Жұбановтың ғылыми мұpacы теориялық және практикалық көлемдi мәселелердi қамтиды, олардың көпшiлiгi әлi де болса Қазақстан ғылымы алдында шешiмiн күтiп тұр. Қазақ тiл бiлiмiнің тарихында қазақ тiлi, әдебиеттану, педагогика бойынша оны алғашқы монографиялық еңбектердiң авторы ретiнде мойындайды. Құдайберген Жұбанов еңбектерi үшін түpкi тiлдерiнің мәселесiнде зерттеудің салыстырмалы тарихи әдісі тән.
Құдайберген Жұбанов - қазақ орта мектептерiнің 5-7-кластарына арнап жазылған алғашқы оқулықтардың бiрi, Қазақ тiлi грамматикасын кеңес академик-түркологы С.Е.Маловтың бағалауынша, сол кездегi латын әлiпбиiне негiзделген қазақ әлiппесiнің үздiк жобасының, сонымен қатар Қазақ тiл бiлiмi мен Қазақ мәдениетiн дамыту мәселелерi бойынша көптеген практикалық әзiрлемелердiң авторы болды.
Құдайберген Жұбановтың ғылыми идеялары қазiргi ұрпақтың қазақ тілі, әдебиет, философия, педагогика және психология жөнiндегi зерттеу iстерiне, ондаған ғылыми монографияларға, кандидаттық, магистрлiк және докторлық диссертациялық зерттеулерге, сондай-ақ ғылыми мақалалар мен баяндамаларға, гуманитарлық мамандықтардың арнаулы курстарына, сонымен бірге «Жұбанов тағлымы» ғылыми конференциясына негіз болды.
Ақтөбе губерниясы, Темір уезі (қазіргі Мұғаджар ауданы) 9-ші.і ауыл, Ақжар деген жерде 1899 жылы желтоқсанның 19 куім дүниеге келген.
Бастапқы білімін сол маңдағы Оспан ишанның мешітіндо 3-4 жыл оқып, келесі бірнеше жыл жергілікті ауыл мектебінде өтеді. 1914-1916 жылдары Орынбор қаласындағы «Хұсайния» медресесінде оқуын жалғастырады, 1916-1917 жылдарда Жұрып ның 2 кластық орыс мектебінің бірден 4-5 класына түсіп, оны үздік аяқтайды. Ал 1917-1918 жылдары Күйік қаладағы (Елек) екі кластық орыс училищесінің соңғы курсына қабылданып, орысша білімін жалғастырады.
1928 жылы Ленинградтың Шығыс тілдері институтын (экстерн ретінде) бітіріп, жоғары білімге ие болады.
1929-1932 жылдары Ленинградта аспирантурада оқиды:
- 02.1929-09.1930 (1,5 жыл) Шығыс тілдері институтында түрік тілдері мамандығы бойынша;
- 10.1930-09.1932 (2 жыл) СССР Ғылым академиясында (жалпы тіл білімі бойынша).
Анкетада өзінің көрсетуі бойынша, мына тілдерді білген: неміс, араб, парсы, түрік, моңғол, чуваш, коми, грузин, түркі тілдері.
Қызметі жөнінде мәлімет:
Родился в 1899 году (19 декабря) в селе Акжар, аул №9, Тс мирского района (ныне Мугоджарский) Актюбинской области.
Начальное образование получил в местной школе, затем в медресе «Хусайния» в г.Оренбурге 1914—1916 гг., в Джурунской 2-.\ классной русской школе (1916-1917), в 2-х классном училище н г.Илецке (1917-1918).
Образование — высшее. Окончил - Ленинградский институт живых восточных языков в 1928 году (экстерном); 1929-1932 гг. обучался в аспирантуре в г.Ленинграде:
а) - 02.1929-09.1930 (1,5 года) - в Институте восточных языков (тюркские языки);
б) - 10.1930-09.1932 (2 года) в Институте языка и мышления Академии наук СССР (общее языкознание).
Кроме казахского и русского языков владел следующими иностранными языками: немецким, персидским, арабским, турецким, монгольским, грузинским, чувашским, коми и тюркскими языками.
Сведения о работе:
Дополнительные сведения о X. К. Жубанове.
Арестован 19 ноября 1937 года, расстрелен 25 февраля 1938 года в г.Алма-Ате (первый день массовых расстрелов по решению выездной «тройки»).
Реабилитирован: в гражданском отношении — 03.10.57 г., в партийном отношении - 22.02.58 г.
1. Өнегелі мұғалім (мақала) // Қазақ, 11 ақпан, № 103. (Ж. Тілеп- бергеновпен бірігіп жазған).
2. Наурыз құтты болсын (өлең) // Алаш, № 14.
3. Аянышты хал (фельетон) // Алаш, № 20.
4. Әйел теңдігі туралы (мақала) // Еңбекші қазақ, № 232.
5. Түс екен (оқшауша) // Еңбекші қазақ, 11 қыркүйек, № 243.
6. Үлгі алыңдар (мақала) // Еңбекші қазақ, № 254. *
7. Темір уезінің оқушылар тобы (мақала) // Еңбекші қазақ, 14 қаңтар, № 276.
8. Екі қой, бір тоқты киіт өтірік дейді (жауап сөз) // Кедей, сәуір, №41.
9. Ойыл коммуна мектебі кімге тиіс // Кедей, 14 қазан, № 62.
10. Сауатсыздықты жоятын нұскаушы мектеп // Кедей, 14 қазан, №62.
11. Коммуна мектептері жеті жылдық болсын // Еңбекші қазақ, № 10.
12. Біз де ұлт театрына қарай маңайладық // Еңбекші қазақ, №11.
13. Аулақтан оқыту// Еңбекші қазақ, 19 қаңтар, № 14.
14. Еазет көпке ортақ // Еңбекші қазақ, № 74.
15. Хат жолықпаған шығар (жауап) // Еңбекші қазақ, 157.
16. Малды қауіпсіздендіру шаруаның ырысы // Кедей, шілде, №94.
17. Мұғалімдер курстері тарады // Кедей, 31 тамыз, № 101.
18. Таңжарықтың қуанышы (әңгіме) // Кедей, 7 қараша, № 36.
19. Түпсіз астау, құдай және Ақтөбенің ілім-мәдениет орында- ры (фельетон) // Еңбекші қазақ, 21 тамыз, № 191.
20. Жаңа әліппені алу мәселесі туралы (баяндама сөздер) // Еңбекші қазақ, №291.
21. Төрт қызық, мың бейнет, жарық өмір (әңгімесі) // Кедей, 4 қазан.
22. Жаңа әліппені үйрен! Жаңа эліппе сабақтары: жаңа әліп- пенің әріптері, бірінші сабақ, екінші сабақ. Жаңа кітаптар: 1. Жаңа эліппе туралы, 2. Жаңа эліппе сабағы. Еуберния ішінде. Округтың жаңа эліппе комитетінде. Қ.Ж. «Кедей» газеті, № 35, 36,1928 жыл, ноябрь.
23. Еңбек мектебінің он жылы // Кедей, 1928, 14 қазан, № 32.
24. Бас эріп керек пе? (жарыссөз) // Еңбекші қазақ, 2 желтоқсан, №251.
25. Емле жайындағы пікірлер // Еңбекші қазақ, № 69.
26. Қазақстан жаңа әліппешілерінің тұңғыш конференциясы /(1928 ж., декабрь 9-12). Жүбан ұлының сөзі (Ақтөбеден), 27 29 және 56-67 беттерде. «Қазақстан» баспасы - 1930 ж., Қызыл- Орда, (ВЦКНТА заказы бойынша).
27. [Выступление на Научно-орфографической конференций] // Стенографический отчет Науч.-орфограф, конференции, созван-ной 2-4 июля 1929 года науч.-метод. советом НКП и ЦК НКА. Кзыл-Орда, 1930. С. 51-58, 115.
28. [Выступление на IV пленуме ВЦКНА] // Стенографический отчет IV пленума Всесоюз. центр, комитета нового алфавита, про¬ходившего в г. Алма-Ате. (Л., 1931). С. 177, 201-204.
29. Қазақ тілінің ғылыми курсы жөнінен лекциялар. 1-кесек. Қазақ тілінің фонетикасы (Дыбыс жүйесі) // Политехникалық мек- теп, № 7-8, 33-34-66.
30. Буын жігін қалай табуға болады // Ауыл мұғалімі, № 2.
31. Әдіс бірлестіктері мен эдіс үйірмелерінде оқу жылының екінші жартысында талқыланатын әдіс, программа мәселелері // Ауыл мұғалімі, №3, 25-28-66.
32. Абай - қазақ әдебиетінің классигі // Әдебиет майданы, № 11-12, 29-44-66.
33. Абай // Социалды Қазақстан, 26 желтоқсан, № 297; 28 желтоқсан, № 299.
34. Қосар ма, дара ма? («иу», «уи», «ы>, «і>-лердің емлесі жөнінен) // Қазақстанның оқыту істерін басқаратын Халық комиссариатының жанындағы Мемлекеттік терминология комис- сиясының бюллетені. №1,5 мамыр, 26-28-66.
35. К пересмотру казахской орфографии // Бюллетень Госу-дарственной терминологической комиссии при Каз. Наркомпросе. №1,5 мая. С. 21-24.
36**. Қазақ тілінің емлесі мен әліппесіне кіргізілетін өзгерістердің жобасы //... Мем. термин, ком. бюллетені, № 1,5 ма-мыр, 29 б.
37**. Қазақ әдебиет тілінің терминдері туралы // Мем. термин, ком. бюллетені, №1,5 мамыр, l-2-бб.
38**. О терминологии казахской орфографии и алфавита казах¬ского языка // Там же. № 2, 15 мая. С. 2-3. 4Г*. О специфике словтерминов // Там же. С. 1-2.
39**. Термин-сөздердің спецификасы жөнінде // Мем. термин, ком. бюллетені, № 3, 20 мамыр, l-2-бб.
40. Қазақ тілінің емлесін өзгерту жайлы // Мем. термин, ком. бюллетень № 4, 25 мамыр, l-3-бб.
41. Төңкеріс және қазақтың ұлт тілі // Қазақ әдебиеті, 20 қараша.
42. К постановке исследования истории фонетики казахского языка // Тр. Казахстанского НИИ национальной культуры. Алма- Ата; Москва. Вып. I. С. 3-13.
43. Примечание к статье С. Аманжолова «Элементы флектив-ное™ в казахском языке» // Там же. С. 155-158.
44. Примечание к статье Аманжолова «О языке перевода клас¬сиков марксизма-ленинизма» // Там же. С. 152-155.
45. Он үш жас күш // Лениншіл жас, 14 қаңтар.
46*. Қазақ тілі туралы (баяндама) // Қазақ әдебиеті, 23-27 ма-мыр; Казахстанская правда, 21-30 мамыр.
47. Первый серьезный успех казахского драматического театра // Казахстанская правда, 16 января, № 14.
48. Қазак тілінің грамматикасы. I бөлім. Сөздің жалпы қү рылысы (Жалпы морфология). Орта мектептің V класына арналгаи Алматы, 74-6.
49. Қазақ тілінің програмы. Проект. V-VII класқа арналган Алматы, 29-6.
50. Из истории порядка слов в казахском предложении: (Иссле¬дования по казахскому языку. Вып. I). Алма-Ата. 57 стр.
51. Заметки о вспомогательных и сложных глаголах: (Иссле-дования по казахскому языку. Вып. II). Алма-Ата. 36 стр.
52. Қазақ музыкасында күй жанрының пайда болуы (тіл мен тарих деректері). Қызылорда. 26-6.
53*. Қазақ әдеби тілінің терминологиям жөнінде. Мемлекеі тік Термин комиссиясы қолданған (Мәдениет қызметкерлерінін съезі мақұлдаған) принциптер мыналар... // Қазақ тілінің тер- миндері, 1-кітап. Қызылорда.
54**. Принципы терминологии казахского литературного языка, применяемые Гос. термин, комиссией (одобрено съездом культур ных работников) // Қазақ тілінің терминдері, 1-кітап. Қызылорда.
55. О Горьком: [Доклад] // Литературный Казахстан, № 3.
56. Соңғы екі-үш жылда // Қазақ эдебиеті, 31 шілде, № 29.
57. Жаңа грамматиканыңжаңалықтары жайынан //Ауыл мүга лімі, № 1-2, 27-39-66.
58. Шылаулар, қос сөздер, біріккен сөздер //Ауыл мүғалімі, №3,31-42-66.
59*. Пушкин туралы (сөйлеген сөз) // Социалистік Қазақстан, 10-11 ақпан; Казахстанская правда, 10-11 февраля; Қазақ оде биеті, 10-16 ақпан.
60. Жанғазы! (хат) // Қазақ тілі мен әдебиеті, № 2.
61. О специфике слов-терминов // Учитель Казахстана, 10 ап реля.
62. Термин сөздердің спецификасы жөнінде // Қазақстан мұғалімі, 1958, 10 сәуір.
63. Буын жігін қалай табуға болады // Қазақ тілі мен әдебиеті, № 8, 49-55-66.
64. Қазақ музыкасында күй жанрының пайда болуы (тіл мен тарих деректері) // Жұлдыз, № 2.
65. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. Алматы. 362 6. Исследова¬ния по казахскому языку. Алма-Ата. 362 с.
Из истории порядка слов в казахском предложении. С. 32-75.
Заметки о вспомогательных и сложных глаголах. С. 76-90.
Образование сложных слов в казахском языке. С. 91-95.
О формах сочетания слов в казахском языке. С. 96-101.
О построении речи на казахском языке. С. 102-117.
Қазақ тілінің ғылыми курсы жөнінен лекциялар. 118-134-66. Қазақ тілінің грамматикам. 135-197-66.
Жаңа грамматиканың жаңалықтары жайынан. 198-228-66. Қазақ емлесі мен грамматикасының кейбір мәселелері. 229-237-66.
Проект казахского алфавита. С. 238-241. К проекту реформы казахского алфавита. С. 242-244. Қосар ма, дара ма? 245-253-66.
Выступление на научно-терминологической конференции в г. Кзыл-Орде, 2-4 июня 1929 г. С. 254-259.
К пересмотру казахской орфографии. С.260-269. Проект изме¬нений орфографии и алфавита казахского языка. С. 270-272.
О специфике слов-терминов. С. 273-277.
О терминологии казахского литературного языка. С. 278-282. Принципы терминологии казахского литературного языка С. 283-285.
Абай - қазақ әдебиетінің классигі. 286-306-66.
Қазақ музыкасында күй жанрының пайда болуы жөнінен. 307-321-66; Выступление на съезде учителей-ударников Казахста-на. С. 322—326; Первый серьезный успех Казахского драматиче-ского театра. С. 327-329.
Буын жігін қалай табуга болады? 330-340-66. Қазақ тілінің програмы. 341-360-66.
66. Еленбеген ерекшелік («Абай - қазақ эдебиетінің классигі» деген мақаланың бірінші бөлімі) // Қазақ әдебиеті, 20 желтоқсан.
67. Абай және шағатай әдебиеті // Жұлдыз, № 6.
68. Абай - қазақ әдебиетінің классигі // «Абай тағлымы» (әдеби- сын, мақалалар, зерттеулер). Алматы, 14-33-66. (24 б/т).
69. Этюды к переводу трех стилей (название условное) // Лек-сико-стилистические вопросы перевода. Алматы. 152 стр. (8 п/л), С. 77-82.
70. Төңкеріс және қазақтың ұлт тілі // Жалын, № 6. 80-82-66.
71. Торт қызық, мың бейнет жарық өмір (эңгіме) // Жалын, № 6, 82-84-66.
72. Құдайберген Жұбанов». Шығармалар мен естеліктер. Алма¬ты. 12 б/т.
73. Қазақ музыкасында күй жанрының пайда болуы жайлы. 8-28-66.
74. Абай - қазақ әдебиетінің классигі. 28-59-66.
75. Төңкеріс және қазақтың ұлт тілі. 59-67-66.
76. Қазақ драма театрының алғашқы күрделі жеңісі. 67-70-66.
77. Он үш жас күш. 70-73-66.
78. Біз де ұлт театрына қарай мандайладық. 73-74-66.
79. Әліппеміз бұкарашыл болсын // «Ақтөбе» газеті, 13-қазан.
80. Қазақ музыкасында күй жанрының пайда болуы // «Ақтөбе» газеті, 3-қараша.
81. К постановке исследований истории фонетики казахского языка // Вестник КазГУ, серия филологическая, № 12. С. 5-12, объ-ем 13, 6 п/л., 162 с. Алматы.
82. Хожа Ахмет Яссауи // «Жүлдыз», № 8. 3-28-66.
83. Хожа Ахмет Яссауи // «Жүлдыз», № 8. 3-28-66.
Работы, вышедшие под редакцией К. К. Жубанова
84. Труды Казахстанского научно-исследовательского инсти-тута национальной культуры. Вып. 1. Редакторы: X. Жубанов - раздел лингвистики, С. Асфандияров - раздел историй, А. Алма- нов - раздел литературы и искусства. Алма-Ата - Москва, 1935. Вып. 1. 160 с.
84а. Бюллетень, № 1, Гос. термин, комиссии... / Отв. ред. X. Жубанов, 1935, 5 мая, 31 с. (на каз. и рус. языках).
85. Бюллетень, № 2, Гос. термин, комиссии... / Отв. ред. X. Жубанов, 1935, 15 мая, 18 с. (на каз. и рус. языках).
86. Бюллетень, № 3, Гос. термин, комиссии... / Отв. ред. X. Жубанов, 1935, 20 мая. 22 с. (на каз. и рус. языках).
87. Бюллетень, № 4, Гос. термин, комиссии... / Отв. ред. X. Жубанов, 1935, 25 мая, 21 с. (на каз. и рус. языках).
88. Ермеков А. ¥лы математика курсы. Қызылорда, 1935.
89. Шонанов Т., Бегалиев Г., Жиенбаев С. Методика [препода-вания] казахского языка в начальной школе. Кзыл-Орда, 1935. (на каз. и рус. языках).
Орманов Ғ. Профессор // Социалист Қазақстан, 21 наурыз.
Бапақаев М. Қазақ тілі грамматикасы туралы // Социалистік Қазақстан, 15 ма- мыр, № 109.
Жолымбетов Ө. Жұбановтың кітабындағы кейбір кемшіліктер (пікір алысу ретінде) // Социалист Қазакстан, 27 сэуір.
Смайылов Е. Грамматикадағы анархия туралы // Социалист Қазақстан, 30 кыркүйек.
Ауэзов М, Кенесбаев С. Основоположник казахской лингвистики // Учитель Казахстана, 5 декабрь, № 50.
Әуезов М., Кеңесбаев I. Қазақ лингвистикасының негізін калаушы // Қазақстан мұғалімі, 5 желтоқсан, № 50.
Әуезов М., Кецесбаев I. Ірі окымысты // Қазак әдебиеті, 5 желтоқсац, № 49.
Жолаев Ж. Друг сельских учителей // Учитель Казахстана, 5 декабрь, № 50. Жолаев
Ж. Ауыл мұғалімінің ақылшысы // Қазақстан мұғалімі, 5 желтоқсан, № 50.
Жұбанов А. Өнегелі өмір // Қазақ әдебиеті, 5 желтоқсан.
МұсабаевГ. Скромный и требовательный //Учитель Казахстана, 5 желтоқсан, № 50. Мүсабаев Ғ. Қадірлі ұстаз // Қазақстан мұгалімі, 5 желтоқсан.
Решетняк В. Народный интеллигент // Учитель Казахстана, 5 желтоқсан, № 50.
Решетник В. Ұмытылмас дос // Қазакстан мұғалімі, 5 желтоқсан.
Ситдыков А. Ученый-педагог// Учитель Казахстана, 1957, 5 декабря.
Сытдықов Ә. Педагог ғалым // Қазақстан мұғалімі, 5 желтоқсан, № 50.
Кеңесбаев I. Профессор Құдайберген Жұбанов және оның ғылыми-педагоги- калық мұралары // Қазақ тілі мен әдебиеті, № 2.
Кеңесбаев /., Мүсабаев Ғ. Көрнекті ғалым // Жұлдыз, № 6.
Алпанов О. Құдайберген мұгалімдердің де камкоршысы еді // Коммунизм жолы, 22 желтоксан, № 122.
Әбілкәрімов А. Қазактың тұңгыш профессоры // Коммунизм жолы, 22 желток- сан, № 122.
Беркінов А. Зейінді шэкірт еді ол // Коммунизм жолы, 22 желтоксан, № 122. Қожабаев Н. Естелік // Коммунизм жолы, 22 желтоқсан, № 122.
Сабырқұлов Ә. Жұбанов Құдайбергеннің есімімен аталса екен // Коммунизм жолы, 22 желтоқсан, № 122.
Жанпейісов Е. Құдайберген Жұбанов // Білім және енбек, №11,28 б.
Наурызгалиев С. Ғалым есімімен аталған мектеп // Коммунизм жолы, 21 ак- пан, № 15.
Есенов Қ. Тұңғыш филолог-профессор // Лениншіл жас, 24 желтоқсан.
Сыздьщова Р. Құдайбсрген Жұбанов - тіл білімінің классигі // Қазак эдебиеті, 25 желтоқсан.
Кенесбаев С. Видный казахский ученый-лингвист // Казахский университет, 23 декабря, № 41-42.
Сыздықова Р. Проф. Қ. Жұбановтың ғылыми-педагогикалык мұрасы // Қазақ университеті, 23 желтоксан, № 41-42.
Балақаев М. Ардагер ұстаз // Қазак университеті, 23 желтоқсан, № 41-42.
Мұсабаев Ғ. Қ. Жұбанов - полиглот // Казак университеті, 23 желтоксан, №41-42.
Кенжебаев Б. Кұдайберген женіндегі есімдегілер // Қазак университеті, 23 жел¬токсан, № 41-42.
ӘлЫжанов Д. Ірі методист ғалым // Қазак университеті, 23 желтоксан, № 41-42.
Бержанов К. Русско-казахское содружество в развитии просвещения (Исто¬рико-педагогическое исследование). - Алма-Ата.
Ысқақов А. Қ. Жубанов және казак тіл білімі // Казахстан мектебі, № 3. - 71-77-66.
Кеңесбаев С. Профессор Худайберген Куанович Жубанов // Жубанов X. Исследования по казахскому языку. - Алма-Ата, С.9-31.
Сыздықова Р. Ғалым-азамат. - Алматы, 72 б.
Есенов Қ. Қазактіл білімінің беташары // Жүлдыз, № 10, 137-141-66.
Мұсабаев Ғ. Үлкен ғалымның бағалы еңбегі // Социалистік Қазақстан, 9 шілде, № 156.
Нұрқанов С. Профессор Құдайбергсн Жұбановтың қазақ тілі жөніндегі зерттеулері // Қазақстан мектебі, № 9, 94-96-66.
Омарбеков С. Қазақ тіл білімінің бағалы қазынасы // Қазақстан коммунисі, № 12, 67-70-66.
Сергалиев М. Ғалым мұрасы // Қазақ әдебиеті, 12 караша.
Әлсейітов Ж. Қос булан // Коммунизм жолы, 30 маусым.
Сергалиев М Қ. Жұбановтың терминологиялық еңбектері // Казахстан мектебі, № 6. 77-79-66.
Хайруллина Н. Профессор Қ. Жұбанов және алфавит мэселесі // Материалы Межвуз. науч.-теор. конференции. 16-19 сентября 1967 г. (Тезисы докладов). - Алма- Ата, 1968. С.75-76.
Бащадамова Д. Қыран мен улан // Лениншіл жас, 24 желтоқсан.
Қ. Жұбановқа арналған ғылыми мэжіліс // Социалистік Қазақстан, 21 желток- сан, № 296.
Қ. Жубанов // Қазақстан мектебі, №11, 94-6.
Есенжанов X. Ғалымдар ағасы // Қазақ әдебиеті, 20 желтоксан, №51.
Ермеков Ә. Абзал жанды аяулы аға // Оңтүстік Қазақстан, 10 желтоқсан.
Ақіиолаңов Т. Педагог-ғалым // Қазақстан мұғалімі, 8 қаңтар.
Кеңесбаев Мүсабаев Ғ. Ұстаздардың устазы//Жұлдыз, № 1, 156-159-66.
Жүбанов Құдайберген Куанүлы // Қазақ Совет Энциклопедиясы, IV том (Док- Имантау). - Алматы, 492-493-66.
Ибатов Ә. Құдайберген Жубанов және казак тілі морфологиясының мэселе- лері // Қазақ тілі грамматикасы бойынша зерттеулер. Мақалалар жинағы. - Алматы, 81-86-66.
Ибатов Ә. Қудайберген Жұбанов және тарихи морфология мэселелері // Қазақ тілі грамматикасы бойынша зерттеулер. Мақалалар жинағы. - Алматы, 106-112-66.
Балмагсшбетова Ж. Білімімен үлгі // Коммунизм жолы, 20 желтоқсан, № 243.
Бекниязов К. Мы помним его // Коммунист, 29 декабря.
Қазиев Р. Үлкен дарын иесі // Коммунизм жолы, 20 желтоксан, № 243.
Қалиев Ғ. Аса көрнекті галым педагог // Педагог, 13 желтоксан.
Қоясанов М. Көрнекті галым // Коммунизм жолы, 20 желтоксан, № 243.
Оралбаева Н. Ғалымның мол мурасы (Проф. Қ. Жұбановтың туғанына 80 жыл) // Қазақстан муғалімі, 14 желтоксан.
Сегізбаев Ж. Асыл азамат еді // Коммунизм жолы, 20 желтоксан, № 243.
Тлегенов А. Незабываемая встреча // Коммунист, 29 декабря.
Утбаева А. Қ. Жубановты еске алу // Педагог, 13 желтоксан.
Баймолдин С. Ел есіндегі есім // Коммунизм жолы, 12 каңтар, № 9.
Балақаев М. Көрнекті галым // Қазақ ССР Ғылым академиясының Хабарлары. Тіл-әдебиет сериясы, № 1, 35-37-66. (Резюме орыс тілінде).
Жубанов Худайберген Куанович // Развитие казахского советского языкозна¬ния. - Алма-Ата, С. 177-178.
Казиев Р. Основоположник казахской лингвистики // Путь к коммунизму, 26 ян¬варя.
Оралбаева Н. Кунды мура // Қазақстан мектебі, № 9.
БайқадамоваД. Сезімге адалдық // Қазақстан әйелдері, № 4, 16-17 бб.
Ибатов Ә„ Сарғожин Р. Ғалым мұрасы (Қ.Қ. Жұбановтың туғанына 85 жыл) // Қазақстан мектебі, № 12, 65-67-66.
Әуезов М. Ірі оқымысты // М. Әуезов. Жиырма томдык шығармалар жинағы, 20-том. Алматы, 358-363-66.
Ысқақив А., Ибатов Ә. Кеш басы (Қ. Жұбановтың «Қазақ тілі грамматика- сына» - 50 жыл) // Қазақстан мектебі, № 12.
Айтбаев У., Жубанов Е. Проф. X. Жубанов и некоторые вопросы теории пере¬вода // Лексико-стилистические вопросы перевода. - Алматы: Наука, С.67-77.
Әлсейітов Ж. Халық перзенті // Коммунизм жолы, 30 наурыз.
Белботаев А. Ғалым-қайраткер // Қазақстан мұғалімі, 25 қараша, № 47.
Сыздықова Р. Профессор Құдайберген Жубанов // Мәдениет және і үрмыс. № 1, 13-6.
Сыздьщова Р. Впереди своего времени // Путь к коммунизму, 17 мая, № 93.
Сыздықова Р. Уакыт ақтаған азамат // Коммунизм жолы, 17 мамыр, № 93.
Афанасьев В. Незавершенная статья // Путь к коммунизму, 17 мая, №93. Мецдекеев Ә. Профессор Құдайберген Жубанов // Қазақ әдебиеті, 10 акпан. Мырзахметов М. Абайтанудьщ сын сағатында // Коммунизм жолы, 17 мамыр, №93.
Әлсейітов Ж. Үмытылмас кездесулер // Коммунизм жолы, 17 мамыр, № 93. ПангереевА.
Аяулы ағамен қауышу // Коммунизм жолы, 17 мамыр, № 93.
Әнесов Ғ. Қаламгерлік пен қайраткерлік // Жалын, № 6, 77-78-66.
Жұбанов Құдайберген. Шығармалар мен естеліктер. - Алматы:
Тіл білімі институты
Қ. Жұбанов және қазақ совет тіл білімі. К. Жубанов и казахское советское языкознание. Ғылыми еңбектер жинағы. Сборник научных трудов. - Алматы: Ғылым, 1990.368 6.
Профессор Қудайберген Жұбановтың 90 жылдыгына арналган гылыми конференция (19 желтоксан, 1989) матеиалдары. - Алматы: Полиграф, пред¬приятие «Кітап», 5,7 п.л.
Шаяхметов Ш. Қурметті жолдастар, кадірлі ағайындар! (Кіріспе сөз). З-5-бб.
Қайдаров Ә. Т. Ел мақтаны, 5-11-66.
Сыздыңова Р. Құдайберген Жұбанов, 11-21-66.
Оралбаева Н. Қазақ совет тіл білімінің негізін қалаушы, 21-29-66.
Қалиев С. Оқу-ағарту ісінің уйымдастырушысы, 29-32-66.
Есенов Қ. Ғалымның синтаксис жайындағы ілімі, 32-35-66.
Айтбаев Ө. Ғалымның терминология мен аударма ғылымын қалыптастыру- дағы орны, 52-61-66.
Ақшолақов Т. Ірі педагог, методист талым, 69-76-66.
ШәкиеваА. Көмекші және күрделі етістіктер хакында, 76-83-66.
Жанұзақов Т. Атаулар жайлы сыр шерткен, 83-88-66.
Терехова Ф. X. Жубанов как лингвометодист. Записки группы «Структурно¬семантический анализ языка». Вып. I, объем сб. — 111 м/п, С.55-68. Актюбинский пед. институт им. X. Жубанова, обл. типография. Жұбанов Е. Проф. Қ. Жубанов тарткаи тілтану желілері. «Ақтөбе» газеті, № 169, 171, казан.
Оралбай Әмір. Абай және Қ. Жұбанов. «Актөбе» газеті, 19 наурыз. Жұбанов Ақырап, Жұбанов Есет. Әке шаңырағының шыракшысы (деректі очерк). «Ақтөбе» газеті, № 43, 28 мамыр; № 44, 31 мамыр; № 45, 2 маусым; № 46, 6 маусым.
Жұбанов Е, Әнесов Ғ. Ғүлама тағылымы. «Актөбе» газеті, № 102, 13 казан. Тайжанов Алтай. Қ. Жубановтың қазақ халкының рухани мәдениетін дамыту- дағы орны. «Актөбе» газеті, 5 қараша.
Тайжанов Алтай. Қ. Жұбанов және рухани мәдениет. «Серпін», № 16, «Акте газеті, 11 қараша.
Асқаров Идош. «Сүйер ұлың болса, сен сүй...» (Абай) (Қ. Жұбанов куіілсрі Шолу). «Ақтөбе» газеті, № 117, 17 қараша.
Ашықбаев Ертай. Тіл кеспек жок (Ақтөбеде өткен Қ. Жұбановты ескс any кешінде оқылған өлен), «Қазак эдебиеті» газеті, № 48, 2 желтоқсан.
Байқадамова (Қаралдина) Данабике. Аруағыңа бас иемін, жаксы ш и (Қ. Жұбанов күндеріне орай). «Актөбе» газеті, 20 желтоксан.
Тектігұлова Ж. Қ. Жұбанов және қазақ тілі тарихи грамматикасының проб лемалары: Канд. дисс. автореф. 22 бет, Алматы қ.;
Тектұгұлова Ж. Кейбір тілдік элементтердің этимологиялык табиғаты (Проф Қ.
Жұбановтың лингвистикалық концепциялары тұрғысынан. Лекциялар және и Ақтөбе обл. типографиясы. 40 бет.
Ильясова А. Н. Разработка X. Жубановым вопросов педагогической теории Алматы; Республиканский издательский кабинет по учебной и методичепшіі литературе Министерства образования и культуры Республики Казахстан, 1,2 п/л, Бәкіров Омар. Дара түлға (очерк). Жинак: «Нэубет жылдары». - Алматы: Кп шк университеті, 16-25-66.
Шәріпов Ә. Аяулы ұстаз еді // Көргенім, көңілге түйгенім. - Алматы, 23-32-бб.
Материалы республиканских Жубановских чтений, посвященных нк дуальным проблемам современных гуманитарных наук (1989, 1994,1996 годов) на казахском и русском языках. 10,5 печ. листов (47-мақала). Қ. Жұбанов атыи дағы Ақтөбе университетінің редакциялық баспа бөлімінде теріліп, басылды Ақтөбе, 1998.
Кенжебаев К. К. Отыз жылдың олжасы, З-6-бб.
Қайдаров Ә. Т., Әбдірахманов Ә. Тіл білімінің тарланы, 7-13-66.
Сыздықова Р.Ғ. Қ.Жұбановтың лингвистикалық мұрасын танып-игеру проблемалары, 13-18-66.
Копыленко М.М. Проблемы общего языкознания в трудах X. К.Жубанова, 18-24-66.
Серғалиев М. С. Профессор Қ. Жұбановтың синтаксистік зерттеулері, 24-29-66 Әбілқасымов Б.А. Профессор Қ. Жұбановтың тіл тарихына қатысты пікірлері жайында, 29-32-66.Есенов К. Профессор Қ. Жұбановтың синтаксис жайындағы ілімі, 32-34-66.
Жүнісбеков Ә. Профессор Қ.Жұбанов қазақ фонетикасының ғылыми курсын жасаушы, 34-38-66.
Уәлиев Н. Профессор Қ. Жубанов қазақ орфографиясының негізгі принципі хақында, 38-43-66.
Әнесов Ғ. Қаламгерлік пен кайраткерлік, 43-47-66.
Негимов С. Қ. Жұбанов және қазақ фольклоры, 47-51-66.
Жұбанов А.Қ. Профессор Қ. Жұбанов және қазақ тілін зерттеудің кейбір колданбалы тәсілдері, 51-56-66.
Омарбеков С. Профессор Қ.Жұбановтың қазақ тілінің диалектілік белгілері жөніндегі көзқарастары, 56-60-66.
Оразов М. Көмекші етістіктер, 60-64-66.
Жұбанов Е.Қ. Профессор Қ.Жұбановтың кейбір басылым көрмеген еңбектері хакында, 64-71-66.
Берікұлы Н. Профессор Қ.Жұбанов және дидактика мәселелері, 71-76-66.
Султангалиева Г. С. X.Жубанов - видный деятель народного образования, С.81-85.
МанкееваЖ. А. Қ.Жубанов және тарихи морфология мәселелері, 85-91-66.
Шакиева А.А. Вопросы словообразования в трудах профессора X. К. Жубанова, 91-93-66.
Жубанова А. К проблеме фоновой и компонентной субституции в казахских фразеосочетаниях в аспекте жубановедения, 93-99-66.
Тайжанов А. Т. Мухтар Эуезов профессор Қ. Жубановтың қазақ халқының когамдык ойы мен мәдениетін дамытуға қоскан үлесі туралы, 99-104-66.
Мурзалина Б. К. Проблемы интонации в работах X. Жубанова и их современ¬ное состояние, 104-108-66.
Тектіғұлова Ж.О. Профессор Қ. Жұбанов предикаттық қатынастың қалыптасу тарихы хақында, 108-113-66.
Алдашева Н. М. Қ.Жұбанов және сөзжасам мәселесі, 113-117-66.
Садуақасов Н. А. Профессор Қ. Жубанов - қазақ тілі фонетикасының негізін салушы, 117-122-66.
Қарағұлова Б. С. Профессор Қ. Жұбанов - қазақ терминологиясының негізін қалаушы, 122-127-66.
Байганина Н. М. Лингвистические исследования профессора X. Жубанова в области казахской музыкальной терминологии (к проблеме «палеонтологии речи»). С.127-131.
Мухтаров С.С. Қ.Жұбанов және қазақ тіл біліміндегі сөз таптастыру принциптері, 131-134-66.
Жаманбаева К. Қ.Жұбанов және қазақ тілі пәнін оқыту мәселелері, 134-137-66.
Кенжеғұлова А. Қ. Жұбановтың «Буын жігін қалай табуға болады?» дсичі мақаласындағы методикалық көзкарастары, 137-143-66.Бақытжанова А. Қ. Қ.Жұбанов және аударманың лексика-семантика, проблемалары, 143-148-66.
Борашев Б. Т. Қ.Жұбанов және Шығыс әдебиеті, 148-151-66.
Пангереев А. Ш. Қ.Жұбанов еңбектеріндегі топономастикалық деректср, 151- 156-66.
Ниязова Ғ. М. Қ. Жұбанов пен Ж. Тілепбергенов арасындағы рухани сабақтастық, 156-163-66.
Миров М. О. Қ. Жұбанов публицистикасындағы паремиялық колданыстар, 163-167-66.
Есқалиева Ж. С. Профессор Қ. Жұбановтың сөз тұлғалары жайындағы танымдары, 167-170-66.
Тектіғұлова Ж. О. Қ. Жұбанов бір құрамды түбір негіздердің қазіргі тілімітдеі I өлі түбірлерге катысы жайында, 170-173-66.
Сүлейменова 3. Е. Относительно заметок о сложных и вспомогательных гла голах профессора X. К. Жубанова, 173-176-66.
Байганина Н. М. Идеи профессора X. Жубанова в области теории перевода и его роль в становлении казахской терминологии, 176-181-66.
Тайжанов А. I, Толыбаев М. Е. Профессор X. Жубанов и духовная культура казахского народа, 181-185-66.
Брязгалов Ю. А. К вопросу о формировании одаренности и таланта, 185-191-66, Нурадинов А. С. О психологических аспектах лингвистического учения про фессора X. К. Жубанова, 191-195-66.
Жубанова А. Этнолингвистические воззрения профессора X. К. Жубанова, 195- 199-66. Бокаева А. А. Об одной малоизвестной работе профессора X. К. Жубанова, 199-202-66. Сыздықова Р. Ғ. Жеделхат. Құдайберген Жұбановтың туғанына 95 жыл толуына арналған ғылыми-теориялық конференцияға катысушыларға, 202-203-66.
Әлсейітов Ж. Өмірде өшпес ізі бар, 203-206-66.
Сәдуақас Н. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі туралы (Қ. Жұбановтың туғанына 100 жыл). «Ақтөбе университеті» газеті, № 4, сәуір.
Жұбанов Қ. Қазақ тілінің жоғарғы курсы: Лекциялар желісі. - Алматы: Қазик университеті, 112 бет.
Қошанов А. - ҚР ҰҒА-ның вице-президенті, Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. Құттыктау сөз, 8-9-66.
Сыздық Р. Ғылым көгінің жарык жулдызы, 10-17-66.
Әбілқасымов Б. Тіл тарихын зерттеудегі Қ. Жұбанов тағылымы, 18-22-66.
Оралбай Н. Қ. Жұбанов - қазақ тілін ғылыми тұрғыдан зерттеуші ғалым, 23-29-66.
Айтбайұлы Ө. Профессор Қ. Қ. Жұбанов және терминжасам принциптері, 30-41-66.
Хасанұлы Б. Қ.Жұбановтың элеуметтік-лингвистикалык пайымдаулары, 41-57-66.
Хұсайын К. Қ.Жұбанов және қазақ тіл білімі, 5'8-66-бб.
Уәлиұлы Н. Профессор Қ. Жұбановтьгң буын туралы теориялык тұжырым- дары, 66-72-66.
Жанұзақов Т. Қ.Жұбановтың еңбектеріндегі жалкы есімдердің зерттелуі, 72-80-66.
Жұбанов Е, Оралбай Ә. Профессор Қ. Жұбановтың коғамдық, саяси және әлеуметтік ой-толғамдары, 80-86-66.
Айғабылұлы А. Қ.Жұбанов және морфонология мәселесі, 86-92-66.
Шалабай Б. Қ. Жұбанов - Абай поэзиясын лингвопоэтикалык тұрғыдан тұңғыш зерттеуші, 92-97-66.
Жұбанова А. А. Профессор Құдайберген Жұбановтың терминологиялық принциптері негізінде қазақ биология терминдерін жасау, 97-102-66.
Жұбанов А. Қ.Жұбанов және қазақ мэтін мазмұнын статистикалык тэсілмен аныктау, 102-108-66.
Манкеева Ж. Қ.Жұбанов зерттеулерінде тілдің тілдік философиясы тұрғысынан қарастырылуы, 108-113-66.
Бүркіт О. Қ.Жұбановтың грамматикалык ілімін оқытудың ерекшеліктері, 113- 118-66.
Оразалин С. Қ. Қ.Жұбановтың қазак тіл білімі жайлы ойлары, 139-142-66.
Сәдуақас Н. Қ.Жұбановтың фонема зандылықтары туралы көзкарастары, 143- 152-66.
Қасым Б. Профессор Қ.Жұбанов және күрделі сөз мәселелері, 152-157-66.
Құрманова Н. Қ. Жұбанов грамматикалық құбылыстар туралы, 158-163-66.
Қобыланова А. Қ.Жұбановтың буын теориясы және оның оқу-әдістемелік маңызы, 163-165-66.
Карабалина А. Психологизмы, психологические понятия и слова-термины в наследии К. К. Жубанова, 165-172-66.
Омарова А. Қ. Қ.Жұбановтың көмекші етістік туралы зерттеулері, 172-177-66
Нұржанқызы Ж. Қ.Жұбановтың ғылыми мұрасын студенттерге оқыіыіі. үйретудің жолдары, 177-182-66.
Үлықпанова Ә. К. Қ.Жұбановтың абайтанымы, 182-190-66.
Миров М. Қ.Жұбанов лингвистикалық терминдер хақында, 190-198-66.
Макешева Ж. Профессор Қ.Жұбановтың терминологиялык принциптерііші қазақ іс жүргізу жүйесін калыптастырудағы орны, 198-202-66.
Шәріпжанова Ғ. Қ.Жұбанов пен Ы. Маманов еңбектеріндегі қалып етістік терінің көрінісі, 202-209-66.
Қазіргі қазақ тілі және лингводидактика мәселелері (2-шығуы) (Қ. Қ. Жұбановтың 100 жылдығына арналған Республикалық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары). - Алматы, 1999. 138 6. Оразбаева Ф. Қүдайберген Жұбанов - қазіргі қазақ тілі кафедрасының негі ііи салушы, З-5-бб. Шалабай Б., Мүрсәлімов Т. Қ. Жұбановтың синтаксиске қатысты еңбектсрі. 6-10-66. Қүрманова Н. Сөйлемнің ішкі қүрылымы жасалуындағы синтагмалык мүшеленудің атқаратын қызметі және Қ. Қ. Жұбановтың сөздердің тіркесуі туралы пікірлеріндегі озық талдау үлгілері, 10-16-66. Балтабаева Ж. Қүдайберген Жұбановтың әдістемелік көзқарастары туралы, 17-20-66. Тамаева Б. Профессор Қ. Жұбановтың этнолингвистика жөніндегі ой-пікірлері, 20-24-66. Қасым Б. Қ. Жұбанов күрделі сөз мәселелері жайында, 24-28-66. Ногайбаева Ж. Қ. Жұбанов үндестік заңы жайында, 29-31-66. Сәменова С. Н. Қ. Жұбанов еңбектеріндегі заттануға қатысты пікірлер жәнс заттанудың жасалау жолдары, 31-37-66. Арынова Р. Қ. Жұбанов сын есім жайында, 37-40-66. Макешева Ж. Профессор Қ. Жұбановтың терминологиялык принциптерінің қазақ іс жүргізу жүйесін калыптастырудағы орны, 40-44-66. Ибраимова И. Қ. Қ. Жұбановтың терминологияға косқан үлесі, 44-47-66. Бердалина Т. Теңдесі жоқтүлға, 47-50-66. Османова 3. Ж. Құдайберген Жұбанов қазақ поэзиясының көркемдігі туралы («Абай қазақ әдебиетінің классигі» мақаласы бойынша), 51-53-66. Жетпісбаева О. Қ. Жұбанов еңбектеріндегі терминология және аударма мәселесі, 109-112-66.
Ахмет Қуанұлы Жұбанов (1906-1968) — қазақ музыкасын зерттеуші көрнекті ғалым, әйгілі композитор, дирижер. Қазақстанның халық әртісі (1944), өнертану ғылымының докторы (1943), профессор (1948), академик.
Ол Ақтөбе облысы Темір ауданында 1906 жылы 29 сәуірде өмірге келген. Ахмет Қуанұлы қазақтың музыкалық мәдениетін зерттеп тануда, жорып түсіндіруде және жүйелеп насихаттауда жаңа сапалы биіктен көрініп, кезеңдік мәні бар қажыр-қайрат көрсеткен тұлға. Өз кезіндегі музыкалық білім сатыларының бәрінен өткен кемел білім иесі, оған қоса Тәңірі тал бойына ғажайып қабілет пен ұлтжандылық сезімін дарытқан А.Қ.Жұбанов 1933 жылы Алматы музыкалық драма училищесіне ұстаздық қызметке келеді. Осы кезден бастап өмірінің соңғы күндеріне дейін ол қазақтың музыкалық мәдениеті деген жалпылама ұғымды ұлт болмысындағы нақты категориялық мәні бар рухани құбылысқа айналдыру үшін тыным таппастан еңбек етті. Бұл ретте, Ахмет Қуанұлы адам қабілетінің қандай құдіретті болатынын нақтылы да нәтижелі істерімен көрсете алды. Алғашқы музыкалық әліппе, қазақ музыкасын зерттейтін ғылыми кабинет, музыкалық сынақ шеберханасы, Ғылым академиясындағы өнертану секторы, М.О.Әуезов атындағы Әдебиет жөне өнер институтының музыка бөлімі, Қазақтың халық аспаптары оркестрі, Қазақтың мемлекеттік филармониясы, Қазақ консерваториясы, ондағы халық аспаптары кафедрасы, Қазақтың музыкалық театры, қазақ музыкасы туралы оқу құралдары, міне, осының бәрінің ұйтқысы А.Қ.Жұбанов болды. Мұның сыртында дирижерлік, ұстаздық, ғылыми-зерттеушілік, қоғамдық, әсіресе шығармашылық жұмыстарының өзі сала-сала болып, құнарлы арналарға ұласады.
А.Қ.Жұбановтың мұрындық болуымен қырқыншы жылдары ұйымдастырылған ғылыми экспедиция сексенінші жылдарға дейін Қазақстанның түкпір-түкпірінен 10 мыңдай ән-күй нұсқаларын жинаған. Қазақтың кәсіпқой халық композиторларының өмір дерегін жинастырып, шығармаларын нотаға түсіріп, одан соң көнігі әнші-күйшілерге үйрету арқылы халықтың рухани игілігіне айналдыруда теңдессіз еңбекқорлық пен іскерліктің үлгісін Ахмет Қуанұлының өзі көрсетіп отырды.
Жасынан музыка өнеріне бейімділігін байқатып, домбыра, скрипка аспатарында ойнауды меңгереді. Жас кезінде ауылдасы Талым күйшіден, ауыл мұғалімі Қ. Ашғалиевтен, әкесі Қуаннан, ағасы Құдайбергеннен тәлім алып, музыка өнеріне ден қояды. Темірде орыс халық аспаптар әуесқойлары оркестріне жетекшілік ететін (П. Черняктан сольфеджио, скрипка, музыка теориясы бойынша) сабақ алады.
1929 жылы Ленинградтың М.И. Глинка атындағы техникумында (А.А .Этигонның скрипка класы бойынша), консерваторияда (профессор Ф.А. Ниманның гобой класы бойынша, кейіннен музыка тарихы мен теориясы факультетінде) оқыған.
1932 жылы Ленинградтағы Актер шеберлігі мектебінің аспинрантурасына түседі.
1933 жылы Алматыда ашылған музыкалық драма училищесіне ұстаздық қызметке шақырылады.
1930 жылы Ленинградтағы «Рабочий и театр» журналында жарияланған мақаласынан бастап, өмірінің соңына дейін қазақ музыкасының тарихы мен теориясын зерттеумен айналысты.
1936 жылы «Музыка әліппесі» атты тырнақалды кітапшасы жарық көрген.
1934 жылы А. К. Жұбанов алғаш 11 адамнан құралған домбырашылар ансамблі негізінде Қазақ ұлттық халық оркестрін ұйымдастырды. Осы ұжымның тұңғыш дирижері ретінде көптеген халық композиторларының музыка туындыларын оркестрге лайықтап нотаға түсірген.
1945-1951 жылдары Алматы консерваториясының ректоры, 1954-1961 жылдары осы консерваториядағы өзі ашқан халық аспаптар кафедрасының меңгерушісі болып, қазақ халық музыкасының тарихынан, дирижерлік өнер мен аспаптану пәнінен сабақ берді. Жұбановтың қазақ халқының ән-күй шығармаларының табиғаты мен ерекшелігі, ұлы күйшілер Құрманғазы, Дәулеткерей, Сейтек, Тәттімбет, Қазанғап туралы монографиялық ғылыми -зерттеу еңбектері- қазақ музы касының ғылыми тарихын жасауға қосылған қомақты үлес болды.
А. К. Жұбанов — қазақ халқының қазіргі заманғы кәсіби музыкасының негізін қалаған аға буын композиторлардың бірі. Ол халық күйлерін оркестрге лайықтап, нотаға түсірді және қазақ музыкасын күрделі аспаптық симфониялық шығармалармен байытты. Олар «Тәжік биі», «Қазақ билері», «Төлеген Тоқтаров», «Ария», «Вокалдық сюитасы», «Абай сюитасы», тағы басқалар. А.Жұбановтың қазақ музыка тарихына сіңірген еңбегі ұшан - теңіз.
Композитор ретінде қазақтың музыкалық мәдениетіне өзіндік мелодиялық өрнек қосқан ондаған ән мен күйдің, романстар мен хорлардың, аспаптық симфониялық және вокальдық шығармалардың авторы. А. Жұбановтың композиторлық шығармаларының көрнектілері Л. Хамидимен бірлесіп жазған «Абай» (1944) және «Төлеген Тоқтаров» (1947) опералары, қызы Ғ. Жұбанова аяқтаған «Құрманғазы» (1970) операсы. А.Қ.Жұбановтың мұрындық болуымен қырқыншы жылдары ұйымдастырылған ғылыми экспедиция сексенінші жылдарға дейін Қазақстанның түкпір түкпірінен 10 мыңдай ән күй нұсқаларын жинаған. Қазақтың кәсіпқой халық композиторларының өмір дерегін жинастырып, шығармаларын нотаға түсіріп, одан соң кәнігі әнші күйшілерге үйрету арқылы халықтың рухани игілігіне айналдыруда теңдесіз еңбекқорлық пен іскерліктің үлгісін Ахмет Қуанұлының өзі көрсетіп отырды
А.Қ. Жұбановтың ғалым, педагог, композитор, орындаушы және ұйымдастырушы ретінде қазақтың музыкалық мәдениетіне сіңірген еңбегі ұлттың мәдени рухани шежіресіндегі ең көрнекті белестердің бірі болып қалады.
А. К. Жұбанов қазақтың ұлттық өнерін дамытуға қосқан үлесі үшін Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағына ие болған. Ленин орденімен, және тағы басқа ордендермен, медальдармен марапатталған.
Алматы қаласының көшелерінің біріне, Республикалық музыкалық мектеп-интернатқа Жұбанов есімі берілген. Ақтөбедегі музыка колледжі, көшелер А. К. Жұбанов есімінде. Өзі ұзақ жыл тұрған үйдің қабырғасында ескерткіш тақта орнатылған. 2006 жылы Ахмет Жұбановтың 100 жылдық мерейтойына орай Ғ. Жұбанова атындағы облыстық Филармония ғимаратының алдында композиторға арнап үлкен ескерткіш орнатылмақ. Ескерткіш авторлары — Ескен Сергебаев пен Бақытжан Әлімбайұлы Әбішев, архитектор — Женсен Айнабеков. Қоладан жасалған ескерткішті гранит плиткасымен қапталған тұғырға орнатады.
Из первых уст История Орекстра имени Курмангазы
Ақтөбе қаласындағы мәдени өмірінің көптеген ошақтарының арасында Ғазиза Жұбанова атындағы облыстық филармониясы ерекше орынға ие. Қазақстандағы алғашқы филармонияларының бірі соғыстың ауыр жылдарында ашылды. 1944 жылдың қыркүйегінде филармония залында қазақ халқының музыкасы және әлемдік классикасының туындылары естілді, сол кезден бері 70 жыл бойы филармонияның шығармашылық ұжымдары музыка әуесқойларын ұлы музыкалық туындыларының орындалуымен қуантып отырады.
1998 жылы Ақтөбе облысының филармониясы сөзсіз шығармашылық жетістіктері үшін ҚР көрнекті музыка қайраткері, КСРО халық әртісі, композитор Ғазиза Жұбанованың есімі берілген.
Түрлі уақыт кезеңдерінде Ақтөбе облысының филармониясында Қазақстанның еңбек сіңірген әртістері Р. Ақжарова, Г. Қойшыбаева, Т. Оспанов, Ж. Сейілов және т.б. жұмыс істеген.
2002 жылы Ақтөбе облысының Әкімшілігі Ғазиза Жұбанова атындағы филармониясына Химиктердің мәдениет үйінің бұрынғы ғимратын тапсыру жайында шешім қабылдады. 2004 жылы ғимарат күрделі жөндеу мен қайта қалпына келтіруден өтті, одан кейін ғимаратта жоғары деңгейдегі мәдени іс-шараларын дайындау және өткізу үшін қазіргі стандарттарға толығымен сәйкес бола алды. Қазіргі кезде филармонияда 400 астам орны бар салтанатты көрермендер залы бар. Зал сахнасы дыбыстық және жарық техникалық жабыдығымен қамтамасыз етілген.Филармония ұжымдарының әр қайсысында кең репетициялық залдарда күнделікті сабақтарды өткізу мүмкіндігі пайда болды.
Ғазиза Жұбанова атындағы филармонияның басты міндеті қазақ халқының тарихына тамырымен кеткен ұлттық музыкалық өнерін насихаттау болып табылады.
Филармония құрамына қазақтың халық аспаптарының оркестрі, камералық хоры, «Аққу» би ансамблі, классикалық музыка ансамблі, сонымен қатар «Саз» балалар студиясы кіреді.
Қазақ халық аспаптарының оркестрі 2003 жылы құрылған. Оркестрдің көркем жетекшісі бас дирижер, ҚР мәдениетіне еңбек сіңірген қайраткері, профессор, композитор К. Қожанбаев болып табылады. 2007 жылдың қаңтарында қазақ халық оркестріне Ахмет Жұбановтың аты берілген. Оркестр репертуарында халық күйлер, қазақ және шетел композиторларының туындылары бар. А. Жұбановтың оркестрі «Еуропа-Азия-2007» оркестрлер мен халық аспаптар ансамбльдерінің халықаралық фестивалі (РФ Магниторск қ.) Гран-При иегері болды.
Камералық хор Ақтөбе облысында ғана емес, сонымен қатар бүкіл Қазақстандағы басты хор ұжымдарының бірі болып табылады. Хор жетекшісі А. Имұхамбетова болып табылады. Хор репертуары үнемі қазақстандық пен шетел композиторларының жаңа туындыларымен толықтырылады. Камералық хордың гастрольдері Қазақстанның барлық қалаларында және жақын орналасқан шетел елдерінде өтіп жатады, ол «Жұбанов көктемі -2007» хор музыкасының халықаралық фестивалінің (Ақтөбе қ.) лауреаты болып табылады.
«Аққу» би ансамблі 2000 жылы құрылған. Көркем жетекшісі ҚР еңбек сіңірген қайраткері Г. Мамбетова болып табылады. 2003 жылы ансамбль «Шабыт-2003» Халықаралық фестивалінің (Астана қ.) І дәрежесіндегі лауреаты болды. Ансамбль ұжымы Ш. Жиенқұлова атындағы Республикалық байқауының дипломанты, Қырымдағы, Түркиядағы Халықаралық фестивальдерінің лауреаты болды, Сирия астанасы Дамаск қаласында өткен Халықаралық халық шығармашылығы фестиваліне қатысқан.
Марат Айтымов басқарған классикалық музыка ансамблі түрлі дауыстарға ие болатын және түрлі техниканы меңгерген солисттердің бірлестігі болып табылады. Ансамбльдің көркем жетекшісі М. Айтымов болып табылады. Ансамбль ұжымы шығармашылығы жағынан кәсіби шеберлігінің жоғарылаумен қатар репертуарын ақтөбелік және қазақстандық композиторларының туындыларымен, қазақ халық әуендерінің өңдеулерімен, орыс және Батыс Еуропалық классикалық музыкасының үлгілерімен толықтырып отырады. Ансамбль құрамында жетекші солисттер, халықаралық және республикалық фестивальдері мен байқауларының лауреаттары: Марат Айтымов, Свелана Айтбаева, Жайлау Асылханов, Жұлдыз Нұрқасымова және т.б. бар.
«Саз» балалар студиясы 2006 жылы ашылды. Студияның көркем жетекшісі Н. Малиновская болып табылады. «Саз» студиясында вокал ансамблі, хореаграфиялық ансамбль, балалар хоры, би ұжымы, эстрадалық-үрмелі ансамбль және қазақ халық аспаптарының ансамбль бар. Өзінің жас болғанына қарамастан, «Саз» хореаграфиялық ансамблі Гран-При иегері болды, ал қазақ халық аспаптарының ансамблі «Айналайын-2006» Халықаралық фестиваль байқауында II дәрежедегі лауреат болып атанды.
Ғазиза Жұбанова атындағы филармонияның әр ұжымы туралы ұзақ әңгіме айтуға болады, одан да олардың өнер көрсеткендерін өз көзімен көру және өзгеше және дарынды шығармашылығымен танысу жөн болады. Филармония залы әрдайым музыкалық өнерінің әуесқойлары үшін ашық.
Ажар Ахметқызы Жұбанова (1941 жылы 5 сәуірде Алматыда туған) — биолог ғалым. Биология ғылымдарының докторы (1995), профессор (1996). ҚР Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі (2008 жылдан). Қазақстан Білім Беру ісінің Құрметті қызыметкері (2006).
Еңбек жолы
Ғылыми атағы
Марапаттары
Ғылыми шығармашылығы
Ажар Ахметқызының Қазақстандағы жоғарғы білімді қайта құруда еңбегі зор, «Биотехнология», «Экология» және «Медико-биологиялық - icі» типтік бағдарламаларын сараптауда окыту әдістемесін және тәрбиелеу жұмыстарының тиімділігі үшін жаңа оқыту формасын енгізуге, әдістемелік оқыту кұжаттарын дайындауға атсалысты.
Орыс және қазақ тілдерінде эдістемелік окыту кұралдарын, ядролық физика Институтымен 6ipirin жүргізген «Экологиялық дүрбелелеңнен кейінгі топырак биоремедиациясы» курсының бағдарламаларын жазды.
Асқар Құдайбергенұлы Жұбанов (13 қарашада 1937 жылы Алматы қаласында туған) – филология ғылымдарының докторы, өз өмірін математикалық лингвистикаға арнаған. Әкесі Құдайберген Қуанұлы Жұбанов қазақ тілінің теориялық негізін қалаушы, тіл білімінің тұңғыш профессоры.
Өмірі мен қызметінің негізгі кезеңдері
17-18 күндері А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтында өткен Түркітану мен қазақ тіл білімінің өзекті мәселелері атты халықаралық ғылыми-теориялық конференцияда баяндама жасады.
Ғылыми, педагогтік және қоғамдық қызметі туралы қысқаша очерк
Күздің бір қара суық күнінде – 13 қарашада жарық дүниеге іңгәлап бір нәресте келді. 19 қараша күні перзентханадан алып келген баласын әкесі құшырлап иіскей берген сәтте сол кезеңнің әзірейілдеріндей болып көрінетін НКВД адамдары сау ете қалды. Үй ішін тас-талқан етіп тінтіп, қағаз біткеннің барлығын жинап алып, алмағанын жыртып, алды 11-12-лерде соңы алты күндік алты баланың үрейін ұшырып, аналарын көз жасына буып, үй иесін ала жөнеледі.
Оқиға мекені – Алматы қаласы, уақыты – 1937 жыл еді, ал шаңырақ иесі – сол кездің өзінде Одаққа аты танымал түрколог әріптестерімен терезесі тең тұрған ғалым, профессор Құдайберген Жұбанов болатын.
Қазір әңгіме тірегі болып отырған сол, әкесінен алты күндігінде қалып, заман мен өмірдің небір қырларын өтіп, еңбегімен, талабымен, таланытымен көрінген жақсы ғалым үлгілі ұстаз, филология ғылымдарының докторы, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының бас ғылыми қызметкері, профессор Асқар Құдайбергенұлы Жұбанов!
Тек бір отбасы өмірінде ғана емес, бүкіл қазақ халқының қиын да қилы тірлік-болмысында есте қалатын бұл екі оқиғаның аралығында өткен 70 жыл қасқағым сәттей. Бұл – бір қарағанда. Екінші қырынан үңіле көз жүгіртсек, қаншама ауыр жүк арқалаған жылдар, жан таласа өткен іс-қарекеттер күнделікті тұрмыста бастан кешкен тапшылық пен талпыныс, қаза мен қайғылы тұстар өтпеді дейсің?!
Асқар үш айлығында-ақ жер аударылып, туған қаласы Алматыдан әке-шеше отаны – Ақтөбе өлкесінен бір-ақ шығады. Дәлірек айтсақ, 1922 жылы Қызыл Отау деген жаңа орында Құдайберген жігітпен некесі қиылған үлбіреген ақ құбаша сұлу жас қыз Раушан енді алты баланың анасы болып толыға түскен шағында халық жауының әйелі болып шыға келеді. Әрі қарай өзі де ұсталып, лагерьлерге айдалудан, балаларының детдом деген аты суық үкімет құзырындағы үйлерге таратылып кетуінен сақтанып, алты баланы Алматыдан ала жөнелген Раушан жеңгейдің басына ауыртпалық мықтап түседі. Колхоздың қара жұмысына жегіліп, ауыр қайғы-қасірет шегіп жүргенде сүті қайтып кетеді. Асқар ана сүтін де еме алмай, кәдімгі резеңкі еміздікті де көрмей (сол кезде ауылда емізік қайдан болсын), сиыр сүтін қасықпен жұтып, нәресте шағын өткізді. Сәби Асқарды апасы (әпкесі) 12-13 жастағы Мүслима, 8-10 жастардағы ағалары Ақырап пен Есет арқалап өсіреді, ойнатады, жұбатады, еркелетеді. Өздері де балалық шақтан озбаған «тәрбиешілерінің» оны ойыншық көріп (Мүслиманың сөзі) жұлқылағандары ананың аялы алақанын, әкенің иығына мінгізіп, төбесіне шығарғанын жоқтатпағандай еді.
Сөйтіп, Асқар өсе бастайды. Мектепке барады. Бірақ мектеп жылдары да біркелкі, бір жерде өтпейді. Ауылда да, қалаларда да оқиды. Әсіресе апасы Мүсилима институтты бітіріп, Петропавл қаласына жұмысқа барғанда, апасы мен іні, сіңлілерін көшіріп алады. Асқар Петропавлдағы қазақ мектебіне барады, бірақ ғажабы – бұл мектепте барлық пән қазақ тілінде оқытылғанымен, математика, физика, химия сабақтарын орыс мұғалімдері оқытады. Медальдың екі жағы болады деп орыс ағайындар айтқандай, мұндай шала тілді мектептің пайдасы да тиді – дейді Асқар. Осы сабақтарды орысша оқудың нәтижесінде ол орыс тілін де жақсы меңгеріп алады. Ал физика, математика пәндері үшін орысша жақсы білудің күні бүгінге дейін қажет болып отырғандығын жасырмайық, өйткені оқу орындарында оқулықтар мен қосымша құралдардың көбі орыс тілінде екендігі, оқытушылардың да көбі (қазағы да) орыс тілділер екендігі мәлім. Осы себептен бе, әлде адамның өзіне белгісіз бір нәрсеге бүйрегі бұрып тұратын құдайдың құдіретінен бе, әйтеуір Асқар физика пәнін жақсы көреді, радиотехникамен шұғылданып, қысқасы, техникалық білім алуды қалайды. Тау-кен институтына түспек болып емтиханды ол жақсы тапсырады, бірақ… пайдалы қазбалар, табиғи байлықтар ол кезде стратегиялық мәні бар болғандықтан, бұған «халық жауларының ұрпақтары» қабылданбайды. Ағасы Есеттің кеңесімен бір кезде әкелері жұмыс істеген Абай атындағы ҚазПИ-дің математика факультетіне түседі. Жақсы бітіреді. Алматыдағы Мемлекеттік ауылшаруашылық институтына жоғарғы математика кафедрасының ассистенті, оқытушысы болып жұмысқа кіріседі. Онда 7 жыл істейді.
Кейде бір мақсатты ойлауын адам ойлайды, ал тағдыр (жазмыш) өз дегенін істеттіреді ғой, немесе кей-кейде, кездейсоқтық атты мықты құбылыс күш көрсете ме, Асқар кенет қазақ тілін математикалық әдіспен, оның ішінде математикалық статистика мен ықтималдылықтар теориясы әдістерімен зерттеу жолына бет бұрады. Бұған Алматыда өткен бір ғылыми конференцияның және оған келген Сөз статистикасы (Статистика речи) атты Бүкілодақтық топты басқаратын атақты профессор Раймонд Генрихович Пиотровский мен математик қазақ ғалымы Қалдыбай Бектаевтармен кездесіп, әңгімелескені себепкер болады. Кездейсоқ конференция, кездейсоқ жүздесулер Асқардың ғылымдағы жолын бұрып әкетеді. Бүгінгі қазақ тілтаным саласында Асқар Жұбанов еңбектерінің орны айрықша деп санап, жоғары бағалап отырғанымыздың себебі – Асқар Жұбанов тіл білімінің бүгінгі таңдағы маңызы зор, аса қажет жаңа саласын бастаушылардың бірі ғана емес, оны әрі қарай алып барушы нағыз маман екендігі. Бұл салалар – қолданбалы лингвистика, компютерлік лингвистика. Қазақ тілін қолданбалы тіл білімінің статистика, формалды модельдер, мәтін лингвистикасы атты салаларына қатысты зерттеу, бұлар бойынша оқу құралдарын жазу – ғалымның зор табысы. Бұл табыс осы оқулықтардың қазақ тілінде жазылғандығымен де бағасы арта түседі. Көпшілігіміз жете түсіне бермейтін формалды логика дегенді тіл ғылымына қарай бұру, тілді (атап айтқанда, қазақ тілін) зерттеуде математикалық әдістерді қолдану, соның нәтижесінде «машиналық аударма» деп аталатын ғылым саласын өмірге әкелгендігімен де Асқар Жұбановтың еңбегі жоғары бағаланады. Бұл оқу құралдары (қазақ тіліндегі тұңғыш оқулықтар десек те болады) филология факультеті студенттері мен магистранттарына қолданбалы лингвистика мамандарына, компьютер мүмкіндіктерін қоғамдық ғылымдар салаларына, оның ішінде қазақ тіл білімінде қолданумен айналысатын мамандарға арналған. Ең бір құндылығы – бұл оқу құралдарының бүгінгі күнде оқу процесінде қолданылып жатқандығы. Осы пән салаларынан профессор Асқар Жұбановтың бірнеше жылдан бері әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті мен ҚР БжҒМ Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Магистратура және PhD докторантура институтында дәріс оқып, жастарды тәрбиелеп жатқандығын да атап айтуға болады. Мемлекеттік тіл дәрежесіндегі бүгінгі қазақ тілінің қызметін күшейту ісінде тіл білімінде қолданбалы теорияларды дамытудың мәні зор, заман талабы екендігін күнделікті өмірден көріп отырмыз.
Тіл мамандарының ең талантты дегендерінің ішінде екінің бірі бара алмайтын бұл саладағы мүшелі той иесінің жаңадан жол салып, бастау көздердің бірі болуында екі-үш фактордың мәнін атау керек: бірі – бұл іске математик маманның кірісуі, екіншісі – математиктің тіл білімі сияқты гуманитарлық ғылым саласының негізгі қағидаларын, тармақтарын, теориялық тұғырлары мен практикалық қажеттіліктерін бірден жақсы игеріп (оқып), танып алған қабілет-дарыны, үшіншіден, қазақ тіл білімі саласын заман талабына сай дамытуға үлес қосу (дәлірек айтсақ, жол салу) сияқты ғылыми мақсат қоюы. Ал мұндай мұрат-мақсатты қоюға, сірә, әке жолын жалғастыру, Жұбанов деген ата атын жоғары ұстау сияқты жазылмаған адами заңның талабы да болған болар.
Әке жолы демекші, кейінгі жылдардағы ізденістерге қарағанда қазақ тілтанымының бүгінде қолға алынып, кеңінен зерттеу нысандарына айналып жатқан жаңа салаларының зерттеудегі жаңа әдіс-амалдарының алғашқы ұшқындары әкесі Құдайберген Жұбановтың еңбектерінен көрінетіндігі белгілі болып отыр. Әрине, оларда қазіргі терминдер, XX ғасырдың екінші жартысындағы ғылыми жаңалықтар орын алмағандығы да белгілі, ал негізгі идея ғылыми сұраныс-қажеттік дегендердің ұшқынын, идеясын проф. Құдайберген Жұбанов еңбектерінде айтарлықтай көзге түседі. Қазіргі кезде көбірек назар аударылып жүрген валенттілік теориясы, деривация құбылысы, функционалдық грамматика, лингвистикалық статистика дегендердің алғашқы көрінісі проф.
Құдайберген Жұбановтан табылатындығын Қ.Бектаев, А.Белботаев, Т.Ысмайыловтардың, сондай-ақ А.Жұбанов пен С.Мырзабековтің мақалаларынан көреміз. Әсіресе бұл топта дәлелді де, айқын пікірлерді проф. Асқар Жұбанов айтып келеді.
Құдайберген Жұбанов балаларында, әсіресе Есет пен Асқар әкелерінің ұшығы көрінген идеяларын жүзеге асыру, әке бастап берген ғылыми тармақтарды әрі қарай дамыту, дұрыстығын дәлелдей түсу айрықша сезіледі. Бұл өзгелерге өнеге, кейінгі жастарға үлгі болатын іс-қарекеттер.
Табиғи талантын таныту, қолға алған жұмысын мұқият, адал орындау, әр іске үлкен жауапкершілікпен қарау, еңбегінің жемісін (жеңісін де) көрсете алу жағынан ағасы Есет сияқты, Асқар Жұбанов та әке алдында парызы мен қарызын өтеп отыр. Мұны Асқар сонау 1973 жылы кандидаттық диссертация қорғаған алғашқы адымында көрсеткен болатын. Әр алуан заңнан аттап қия баспайтын сол кезең түгіл, қазіргі кезде батылымыз бармайтын бір оқиға – сол қорғау үстінде бас сарапшы, атақты ғалым Р.Г.Пиотровскийдің бұл кандидаттық жұмысты өте жоғары бағалап, докторлық жұмысқа сай, бірден докторлық дәрежеге ұсынуға болар ма еді дегені болатын. Мұндай пікірді біз кейінгі-соңғы ешбір қорғауда естіген жоқпыз. Ал асықпай жүріп, үлкен жетістіктермен (тың тұжырымдар, теориялық-ұстанымдар, практикалық ұсыныстармен) 2002 жылы қорғаған докторлық диссертациясы да кезіміздегі ең таңдаулы, ең қажет ғылыми еңбек деп танылғанын көптеген рецензия-пікірлер, сол диссертацияның негізгі қағидаларына сүйеніп жазылып жатқан еңбектер көрсетіп отыр.
Асқар Жұбановтың докторлық дисертациясы тіл білімінің жаңа саласы мәтін лингвистикасы тұрғысынан жазылған. Қазақ тілінің келелі мәселелерінің біріне жататын мәтіннің мазмұндық құрылымының түзілуін абзацтық деңгейде қарастыруға және қазақ мәтінінің семантикалық көрінісін бейнелеу мен оның туындау мүмкіндіктерінің формалды принциптерін анықтауға арналған.
Бұл жұмыстың аса маңызды жақтары ҚР Жоғары аттестациялық комитетінің Бюллетенінде Президиум атынан арнайы аталып өткен болатын (№3, қыркүйек, 2003). Онда: зерттеу жұмысының нәтижесі қазақ тілінің қолдану аясын кеңейтуге өз ықпалын тигізетіні және оның қазіргі заманғы ақпараттық технологиялардың жаңа сұраныстарынан туындап отырғаны жайлы айтылған.
Асқар Жұбановтың еңбек авторларының бірі болып қатысуымен М.О.Әуезовтің «Абай жолы» романының жиілік сөздігі (1979), М.О.Әуезовтің 20 томдық шығармалар текстерінің жиілік сөздіктері (Алматы, Түркістан, 1995), Қуманша-қазақша жиілік сөздік (Алматы, 1978) жарық көрді. Жиілік сөздіктер тек статистикалық мәлімет алу тұрғысынан ғана емес, лексикалық қазынаны құрайтын сөздердің қолданыс әлеуеті, ескі-жаңалығы, сүйегі (тегі), номинативтік (лексикалық, түпкі) мағынасынан өзге стильдік қызмет ету қарекеті сияқты тілтанымның өзге де салаларында пайдалануға болатын таптырмас қымбат материал болып саналады. Бұл тұрғыдан алғанда көрсетілген жиілік сөздіктер аса қажет құралдардың бірі.
Бұлардан басқа ғалымның негізгі теориялық-танымдық еңбектерін қайталап атасақ, олар мыналар: Квантитативная структура казахского текста (опыт лингвистического анализа на ЭВМ). – Алма-Ата: Наука, 1987. –147 с.; Основные принципы фомализации содержания казахского текста. – Алматы, 2002. 250 с.; Қолданбалы лингвистика: қазақ тілінің статистикасы ( 1-басылымы 2004, 2-басылымы 2007); Қолданбалы лингвистика: формалды модельдер (2006, 2007ж); Компьютерлік лингвистикаға кіріспе (2007). Ал әр алуан жинақтарда, журналдарда жарияланған жүзден аса мақалаларының да ғылыми құндылығы мен қажеттігін атауға болады.
БжҒМ А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтына аспирант болып келгеннен бері Асқар Жұбановтың бір ғылыми мекемеде қызмет етіп жүргеніне міне 45 жылға аяқ басып отыр екен. Аспиранттық кезеңін Минск қаласындағы шет тілдер Институты жанында өткізіп, кандидаттық диссертациясын қорғауынан сәтті өтіп, кіші ғылыми ғылыми қызметкерден бас ғылыми қызметкерге, бөлім меңгерушісі дәрежесіне дейін көтерілді.
Тіл білімі институтының табалдырығын аттағаннан бері А.Жұбанов қазақ тілінің қолданбалы саласының жаңа бағытына қатысты тақырыптарға ғылыми жетекшілік етіп келеді. Соңғы жылдары компьютерлік лингвистика бойынша қазақ тілінің ТІЛ – ҚАЗЫНА атты компьютерлік базасын іске қосу жолында аса нәтижелі жұмыстар атқаруда.
Әке жолы демекші, тағы бір таңғажайып құбылысты айтайық. Мен Құдайберген Жұбановтың өмірі мен ғылыми жолы туралы 1965 жылдан бері танысып, әр кез жазып, баяндамалар жасау барысында ғалымның феномендік тұлғасын көрдім де «сан қырлы, саңлақ ғалым» деп атадым. Сан қырлы дейтініміз – құдай оның бойына көп дарын дарытқан; алдымен, тілге деген үлкен таланты болған, сол таланттың арқасында 2-3 жылда орыс тілін меңгеріп алады, Ленинградта аспирантурадағы екі-үш жылда неміс, моңғол, грузин, чуваш, коми, тіпті жапон тілдерін үйрене бастайды, ұзын-ырғасы екі жылдай медреседе оқып, араб, парсы, шағатай, түрік, татар, башқұрт тілдерін игеріп кетуі осы қабілеттің күші болар. ҚазПИ-де профессор болып жұмыс істей жүріп ұйғыр тілінде үйреніп, оның оқулығын жазып бермек болады, дунған тілінің маманын даярлауға кіріседі. Әкелерінің бойындағы осындай полиглоттық қабілет ұлдары Есет пен Асқардың тіл маманы болып қалыптасуларына ықпал етсе керек.
Әкенің тағы бір қасиеті – өнер иесі болғандығы: өнердің “көкесі” ақындық дарын, кейін дамытпаса да, бала кезінен бастап, жігіт шағында құрбы-құрдастарына әзіл-қалжыңдар жазып жүреді, ел аузынан өлең-жырларды жазып алып жинайды, өзі де өлең, әңгіме жазады т.т. Осы «қылық» Есет пен Мүслимада да бар екен. Мүслиманың әкесі туралы поэмасы көркемдігі жағынан да, идеясы мен мазмұны жағынан да ешбір әдеби туындыдан кем емес. Ал Есеттің ақындығына Тіл білімі институтының қызметкерлері тәнті болатын, ол қабырға газетін шығарған кезде екі-үш күнге дейін онда жарияланған Есеттің өлең шумақтары Институттың коридорын күлкімен жаңғыртып жататын.
Құдайбергеннің алғашқы ұстаздарының бірі Абдолла Беркінов: Құдайберген сурет өнеріне өте шебер болды депті. Темір, Жұрын аудандарының қорымдарындағы құлпытастарда сақталған жазулардан Құдайберген Жұбановтың қолын қазірге дейін табуға болады. Әкелерінің суретке деген дарынын үлкен ұлы Ақырап иеленді.
Құдайберген Жұбанов ең алдымен ұстаз, тәрбиеші, педагогтік еңбегімен жақсы танымал болды. Тұңғышы Мүслима – осы жолды қалап алды. Профессордың бойында математика, экономика сияқты салаларға қызығушылық та болғанын зерттеушілер мен туған інісі Ахмет Жұбанов айтқан болатын. Асқар – математик, Қызғалдақ – экономист деген сияқты әке бойындағы дарын ұшқындарын балаларына аманат етіп кеткендей! Бұл – бір табиғат ұсынған ғажайып құбылыс, сол құбылыстың бір куәсі бүгінгі мерейтой иесі болып отырғанына алла тағалаға мың рақмет айтамыз.
Адам өзі өрекпіп көрсетпесе де, даурығып дәлелдемесе де, ең мықты ғалым оның бойында жатқан небір жақсы қасиеттері барлардан шығатын сияқты. Жұбановтар әулетінің қай өкіліне қарасақ та, үлгі тұтарлық кісілік ұстамдылық, талаптылық пен таланттылық, еңбекқорлық қасиеттерді көреміз. Өздерін жоғары орынға апарған да, біздерді сүйсіндірген де осы қасиеттер болар.
Өмірде кездесіп жататын өлім-қаза, ауру-сырқау сияқты ауыр жүктерді көтере білу де адамға үлкен сын. Осының бәрі нар көтерер жүк болса, сол жүкті де Асқар көтеріп келеді. Заман мен солақай саясат сынынан өте білген ғалым-азамат тағдыр сынына да арқасын төсеп отыр. Өмірдің жақсы да, жаман да жақтарын басымнан кешірдім, бірақ оның қиын тұстарының бәрі де әкемнің нақақтан «халық жауы» аталуымен салыстырғанда түк те емес сияқты – дейді Асқар бір толғанысында.
Есет Құдайбергенұлы Жұбанов (22 қараша 1929 жылы туған, Ақтөбе қаласы) – ғалым, филология ғылымдарының докторы (1997), профессор (1996).
КазПИ-ді (қазіргі АлМУ) бітірген (1951). 1951 –57 жылдары Петропавл педагог училищесінің оқытушысы, Солтүстік Қазақстан облысының мұғалімдер білімін жетілдіру институтының бөлім меңгерушісі, оқу бөлімінің нұсқаушысы, “Қазақстан мұғалімі” газетінің қызметкері, 1957–1959 жылдары Тіл және әдебиет институттында ғыл. қызметкер, 1959–1961 жылдары осы институттың аспиранты, 1962–1991 жылдары кіші, аға ғылым қызметкер болған. 1991 жылдан Ақтөбе мемлекеттік университетінде доцент, жұбановтану лабораториясының меңгерушісі қызметін атқарады. Негізгі ғылыми-зерттеу жұмыстары қазақ эпостарының тілін, әдеби тіл тарихын талдауға арналған.
Ғылыми атақтары мен дәрежелері
Бітірген оқу орыны
Қызмет істеген жерлері
Негізгі ғылыми бағыты - Жалпы қазақ тілі, эпостану
Ашқан жаңалықтары мен өнертабыстары - Жалпы қазақ және түркі халық әдебиетінің үлгілерін салыстырып зерттеуі, эпостану, эпос тілінің арналарын әдебиеттану әрі лингвистика тұрғысынан қарастыруы, тілге әсер еткен субстраттық және экстралингвистикалық факторларды айқындауы мен мәтінтану (текстология эпоса), қазақ әдеби тілінің ұғымы, тарихы, қазіргі қазақ тілінің тарихы және дамуы, Құдайберген Жұбановтың ғылыми мұрасын жүйелеуі, дамытуы және насихаттауы.
Алған мемлекеттік сыйлықтары, лауреаттығы, марапатталуы
Докторлық диссертациясының тақырыбы
Ғылыми еңбектері:
ӨМІРБАЯН
Есет Құдайбергенұлы Жұбанов 1929 жылы 22 қарашада Aқтөбе қаласында қызмeткep отбасында тyғaн. Әкeci - Құдайберген Қyанұлы Жұбанов - белгiлi лингвист-ғалым, қазaқ тiл бiлiмiнiң тұңғыш профессоры. Шешесi - Жұбанова Раушан Оспанқызы көп балалы ана болған.
Есет Құдайбергенұлы алғашқы бiлiм жолын 1936 жьлы Алматыдағы № 12 қазақ орта мектебiнде бастап, 1938 жылдың жазынан әкeciнің туған ауылы - Ақтөбе облысы Жұрын ауданы, «Жаңа тұрмыс» колхозы, Сталин советiндегi (бұрынғы Жұбан ауыл cоветі) «Қызылжар» жетi жылдық мектебiнде жалғастырды. Ауылға қайтуының себебі - Е.Жұбановтың әкесі, қазақ филология саласындағы тұңғыш профессоры, қазақ тіл білімі, жалпы тюркология бойынша құлашын кеңге жайып, зерттеу жұмыстарын дамыта бастаған, келешегінен үлкен үміт күттірген жас ғалым Құдайберген Жұбанов шақта атышулы 1937 жылғы саяси қуғын-сүргін науқаны бірден жолына тосқауыл жасапты.
Соғыстан кейiн Есет Жұбанов Ақтөбе қаласындағы Н.Байғанин атындағы 2 жылдық мұғалiмдер институтының даярлық курсын ойдағыдай аяқтап, осы институттың қазақ тiлi мен әдебиетi бөлiмшесiне қабылданады.
Қарт ҚазПИ-дi Есет Құдайбергенұлы 1951 жылдың жазында ойдағыдай аяқтап, Республика оқу министрлiгiнiң бағыттамасымен Солтүстiк Қазақстандағы Кызылжар (Петропавл) педучилищесiне жұмыска аттанады. Мектепте екі жыл мұғалім, содан соң обылыстық оқу бөлімінде қызмет атқарып, білім беру саласында табысты еңбек еткені бар.
Ол 1955 жылы Қазақстан Оқу министірлігінің Е.Жұбанов құзырына қарасты Алматыда eкi тiлде бiр текспен шыға бастаған республикалык «Қазақстан мұғалiмi»(«Учитель Казахстана») атты республикалық газетте әдеби қызметкер, одан соң бөлім меңгерушісі ретінде білім беру жүйесіне байланысты мақалалар жазып, аудармашы болып, тыным таппай еңбек етті.
1957 жылдың жазында әкесі Құдайберген Жұбанов ақталғаннан соң Е.Құдайбергенұлы Қазақ ССР Ғылым академиясының Тiл және әдебиет институтына қызметке шақырылды. Ол сондағы академиялык түciндipмe сөздiк бөлiмiне кіші ғылыми қызметкер болып орналасады.
Сол кезде "Қазақ тілінің екі томдық түсіндерме сөздігін" академик І.Кеңесбаевтың басшылығымен бірніші томның қолжазбасын баспаға дайындап жатқан кез. Е.Жұбанов бұл шаруаға қызу араласып кетті.Оны 1 томның редакторлар алқасының мүшесіне қосты да, том жарық көргенде оның фамилиясы академик І.Кеңесбаев, профессорлар М.Балақаев, Ғ.Мұсабаевтармен қатар тұрды. Ал 1961 жылы жарық көрген 2 томына құрастырушылардың бірі, әрі редакторлар алқасының мүшесі ретінде білегін сыбана еңбек етті. Ғылым ордасына келген соң, 1958 жылдан әкесінің көптеген ғылыми еңбектерін жарыққа шағара бастауы осы мерзімнен бастаған еді.
Есет Жұбановтың қазақ лексикографиясы саласындағы тағы бір толымды еңбегі - күрделі де іргелі он томдық "Қазақ тілінің түсіндерме сөздігінің" V, VI томдарын жасауға қатысуы. Осы екі томдарын жасауға атсалысып, жалпы көлемі 8 баспа табақ жұмыс жазды. Бұл кезде Есет Құдайбергенұлы "Қазақ тілі тарихы" бөлімінде қызмет атқару барысында халық ауыз әдебиеті тілі тарихын зерттеумен барынша шұғылданып, ынталана еңбек етіп жүретін.
Оның басты себебі - өзі үнемі айтып жүретін папасының сонау 1934 ж. жариялаған "Абай - қазақ әдебиетінің классигі" ("Әдебиет майданы", №11, 29-44-б.б.)атты, елдің аузынан түспейтін атақты еңбегінің тегеурінді әсері еді. Сондықтан да ол 1967 ж.""Қозы-Көрпеш - Баян сұлу" эпосының тілі жөнінде" деген тақырыпта кандидаттық диссертация (акад. І.Кеңесбаевтың жетекшілігімен)қорғады.
Ғалым Есет Жұбанов өз әкесі Қ.Жұбанов еңбектерінің тандамалы бір томдығын (1966ж.), академик Ахмет Жұбановтың «Ән-күй сапары» атты көлемді еңбегін, «Абай» энциклопедиясын, сондай-ақ, oндaғaн академиялық жинақтарды шығаруға тікелей қатысады.
Алғашқы монографиялары "Эпос тілінің өрнектері" және "Қазақ тілінің тарихи көздері" (ұжымдық)1978, 1989 жылдары жарық көрді. Кейінгі ""Қозы-Көрпеш - Баян-сұлу" эпосының текстологиясы" (1994ж.), "Қазақтың ауызекі көркем тілі" (1996 ж.)атты монографиялары - қазақ тіл білімінде тұңғыш рет жазылған соны да маңызды еңбектер екені даусыз.
Ғалым Есет Құдайбергенұлы ұзақ жылдар бойы қазақ әдеби тілінің тың да зору, әрі дау-дамайы көп саналатын халық әдеби тілінің даму, қалыптасу мәселелерімен дамылсыз шұғылданған еді. Соның нәтижесінде "Халық әдебиеті тілін зерттеудің лингвостилистикалық аспектілері" атты тақырыпта докторлық диссертация жазып, 1997 жылы қорғап, филология ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алғаны белгілі.
1990 жылы 23 ақпанда Актөбе мемлекеттiк педагогикалык институтына Қ.Жұбанов eciмi берiлгеннен бастап, «Жұбановтану» атты арнаулы пән оқытылатын болды. Сол кездегi институт ректоры М.Арыновтың бастамасымен «Жұбановтану» зертханасы ашылды. Оны басқару үшiн М.Арынов Алматыдан Қ.Жұбановтың баласы - Есет Құдайбергенұлы Жұбановты шақырды. Есет аға ғалымның бел баласы болумен бiрге Актөбе қаласы оның туған жерi eдi. Сондықтан ата мекенге келген Есағаң бұл жұмыска белсене кipiстi.
Тiл бiлiмi салсындағы республикамыздағы көрнектi ғалымдардың бiрi Е.Жұбанов университеттегi «Қазақ тiлi теориясы» кафедрасының, «Жұбановтану» зертханасының меңгерушiсi ретiнде қызмет етiп, студенттерге терең бiлiм берумен қатаp, өз әрiптестерi мен жас ғалымдардың арасында да белгiлi, сый құpмeткe бөленген ақылшы-ұстаз болды. Е.Жұбановтың еңбектерi кезiнде жұртшылық қолдауына ие болып, Үкімeт тарапынан бiрнеше дүркiн марапатталды.
Аталмыш зертхананың толық аты «Профессор Құдайберген Жұбановтың лингводидактикалык концепцияларын зерттейтін лаборатория» деп аталды. Бұл атты қабылдауда Құдайберген Жұбанов артында қалған ғылыми мұрасының 6арлығын жинап, жүйелеп, зерттеп, тын деректердi iздестiріп, тексеру және ғұламаның өміршең идеялары мен әлі күнге дейiн құнын жоймаған ой-пікірлерін әрі қарай дамытатын, сонымен бiрге тиімді ғылыми болжамдар мен ұсыныстарды ғылымның басқа салаларындағы жетістіктермен салғастыра пайымдау деген мақсаттар негізге алынды.
«Жұбановтану» тақырыбы бойынша көптеген курстык, дипломдық жұмыстар жазылып, қорғалды. Және де Есет Жұбанов жас ғалымдарды даярлаyға елеулi үлес қосты.
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университетінде "Жұбановтану" зертханасы басқаруымен 1990 жылдан бастап "Жұбанов тағылымы" атты республикалық, ал 2004 жылдан бері халықаралық ғылыми конференция екі жыл сайын өткізіледі.
Жұбановтану зертханасында тіл мамандарынан басқа да ғылым салаларының ізденушілері Есет ағайдан кеңес алып тұрды. Е.Жұбановтың шәкірттері М.Миров, Н.Сәдуақас, Ж.Тектіғұл, М.Доспағанбетова, Ж.Сұлтан, М.Жазықова және Е.Жұбановтан кеңес алған Ә.Оралбай (Қ.Жұбановтың публицистикалық қызметі) мен А.Қарабалина (Қ.Жұбановтың еңбектеріндегі психолингвистикалық қырлары) ғалым мұрасы жөнінде жазған кандидаттық диссертацияларын сәтті қорғап шықты.
Ал, Ж.О.Тектіғұл ғылыми-зерттеу тақырыбын одан әрі жалғастырып, докторлық диссертациясын қорғады. Е.Жұбановтың кейінгі шәкірттері Е.Қалиев, Ш.Әбдірова, Ә.Ұлықпанова өз тақырыптарын алып іздену үстінде.
Есет Құдайбергенұлы университет, факультет ғылыми кеңестерінің, ғылыми-методикалық орталықтың, университет ғалымдарын аттecтaциялайтың коммисияның мүшесi болды.
200-ден астам ғылыми еңбектерi, мақала, зерттеулерi жарық көрдi.
Есет ағаның адамгершiлiк қасиеттерi мен бауырмалдығы жасты да үлкендi де өзiне бiрден тартып алатын. Ол кiciмeн жақынырақ танысқан адам өзiне адал да, шынaйы дос тапқандaй болатын. Ұлтымыз бен тiлiмiздiң тағдыры да ғалым ағамызды толғандыратын, Есағаңның терең бiлiмi мен парасаты кiм-кiмдi де таң қалдырып, тәнті қылатын.
Профессор Е.Жұбанов ғылым және оқытушылық қызметімен қатар Ақтөбе облысының қоғамдық-мәдени өміріне де белсене араласты. Ол үнемі қала, облыс мектептері мен арнаулы орта оқу орындарының оқушыларымен кездесіп, тәрбиелік мәні бар басқосуларда белгілі бір өзекті мәселелер төңірегінде бағыт бағдар көрсетіп отырды. Ал, Ахмет Қуанұлы Жұбановтың 100 жылдығына орай ЮНЕСКО көлемінде өткізілген мәдени-қоғамдық іс-шаралардың тікелей ұйымдастырушылардың бірі болуымен қатар, оның кеңесшісі әрі көркемдік редакторы қызметтерін де атқарды.
Сонымен қатар, ол Ақтөбе облысында Республика көлемінде өткізілетін мемлекеттік тілдің даму проблемаларына қатысты түрлі іс-шараларда тіл мәселесін ғылыми және қоғамдық деңгейге көтере білді. Солардың ішінде: "Қ.Жұбанов публицистикасындағы айырым қолданыстар". (Батыс Қазақстан жас ғалымдарының 4-ші ғылыми конференциясының материалдары). 29-30 маусым, Ақтөбе, 1993ж; "Проф. Қ.Жұбанов басылым көрмеген еңбектері хақында. ("Жұбанов тағылымы" конференциясының материалдары. 1998, АУ редакция баспа кеңесі); "От истории народа к истории его языка (постановка вопроса). Сб.: Проблемы истории Казахстана". Издатели: АПИ им.Х.к:Жубанова, облИУУ. г. Ақтөбе, 1992; және т.б.
Осындай тыңғылықты, ғылыми әрленген ойларын, еліміздің бас қалаларында өткен ірі жиындарда білдірді. Мысалы, "Профессор Х.К.Жубанов и проблемы казахской терминологии" (Мемлекеттік тіл терминология, іс-қағаздары мен бұқаралық ақпарат құралдарының тілі. Проф.Қ.Жұбановтың 100 жылдығына арналған республикалық конференция материалдары. Астана, 1999ж.)
Оның айтқан мемлекеттік тілді дамыту, тілдің тарихы мен табиғаты, қазақ халқының мәдениеті және т.б. туралы көтерген мәселелері облыстық, республикалық БАҚтарда кеңінен насихатталды.
Солардың ішінде: "Жаңа зардың көне күңіреністері (Х.Досмұхамедов жариялаған "Аруақпен айтысу" аңызы жайында. Текст танымы)" ("Ақтөбе" газеті, № 25, 1991. Мамыр);"Қостілдік табиғатына тереңірек үңілсек (мақала)" ("Ақтөбе" облыстық қоғамдық-саяси газеті, № 164-165, 25 қыркүйек, 1992 ж.); "Что такое казахский язык?" Научная пропаганда. ("Актюбинский вестник", № 54, 18 апрель, 1996); "Бата". Көне қазақ баталарының үлгілері. Өлең тексті.(("Ақтөбе" газеті, № 53, 26 сәуір, 1996 ж. Сенбі); К 100-летию со дня рождения Х.К.Жубанова: "Слово об отце, или Длинные мгновения его недолгой жизни". Статья-размышление. (Общественно-политическая областная газета "Актюбинский вестник", № 45(17.296) от 20 апреля, 1999 г.); "Профессор Қ.Жұбановтың қоғамдық-саяси және әлеуметтік ой-толғамдары" ("Экономика-Бизнес" апталық газеті.№ 32. Ақтөбе, 16 желтоқсан, 1999);"Із кесу". Түркі әдебиеттер тілінің танымы. ("Ақтөбе" газеті, №№ 96,97,100, 103, 104,105, 107, 108, 109 сандарында, 1999 ж.); ""Қазақ" этнонимінің халық поэзиясы тіліндегі көріністері" ("Ақтөбе" газеті, №№ 84,85, Шілде, 1998); "Түркі әдебиеттер тілінінің танымы". Құдайбрген Жұбановтың мұра-хаттар.("Ақтөбе" газеті, №№ 96,97,98, Тамыз, 1999); "Язык колеблется от царского нашествия великих писателей". Интервью с Есетом Жубановым. ("Арба" газеті, Ақтөбе, № 15 от 10.10.03-17.10.03); және т.б.
Ана тiлiмiздiң абыройын асырып, мемлекеттiк тiл ретiндегi мәртебесiн биiктете түсуге, оның саясатын жургiзудегi, жастарды отансүйгiштiкке тәрбиелеудегi, тiлiмiздi және ұлттық, салт-дәстүрлерді қастерлеуге баулудағы ұзақ жылдарғы еңбегi үшін Е.Жұбанов облыстық әкімшіліктің бірнеше марапаттарына ие болды.
Тағдырын жазумен Есет Құдайбергенұлы Жұбанов 2007 жылдың 4 сәуірінде өзінің 78 жасына қараған шағында дүниеден өтті.
Наградалары:
